Қант диабеті туралы жалпы ақпарат
Қант диабеті бұл эндокриндік аурулардың біріне жатады. Сонымен қатар қант деңгейінің жоғарылауы асқазан безінің гормонына абсолютті немесе салыстырмалы инсулин жеткіліксіздігімен сипатталады. Қант диабеті метаболизмнің барлық түрлерінің, қан тамырларының, жүйке жүйесінің, сондай-ақ басқа органдардың және жүйелердің бұзылуына әкеледі. Аурудың таралыуына байланысты 4 түрге жіктеледі.
Түрлері
1.Инсулинге тәуелді диабет. (1 типті қант диабеті) Негізінен балалар мен жастарда дамиды;
2.Инсулиннен тәуелсіз қант диабеті. (2 типті диабет) Әдетте салмағы жоғары адамдарда және 40 жастан асқан адамдарда дамиды. Бұл аурудың ең көп тараған түрі. (80-85% жағдайларда кездеседі);
3.Ілеспе (немесе симптоматикалық) қант диабеті;
4.Жүкті әйелдердегі қант диабеті;
1 типті қант диабетінде ұйқы безінің дұрыс жұмыс істемеуінен туындаған. Абсолютті инсулин тапшылығы кездеседі. 2 типті қант диабетінде инсулиннің салыстырмалы тапшылығы бар. Ұйқы безі жасушалары бір мезгілде жеткілікті инсулинді (кейде көбейтілген мөлшерде) өндіреді. Дегенмен, жасушаның байланысын қамтамасыз ететін құрылымдардың саны азаяды. Нәтижесінде глюкоза қаннан жасушаға өту процесі бұғатталады. Жасушадағы глюкозаның жетіспеушілігі одан да көп инсулинді өндіруге шақырады. Бірақ ол белгілі эффект бермегендіктен, уақыт өте келе инсулинді өндіру айтарлықтай азаяды.
Пайда болу себебі
1-ші типті қант диабетінің негізгі себебі иммундық жүйенің істен шығуынан туындаған аутоиммундық процесс болып табылады. Онда ұйқы безінің жасушаларына қарсы антиденелер өндіріледі. 1 типті диабеттің басталуына себеп болатын негізгі фактор вирустық инфекция және генетикалық бейімділігі (қызылша, желшешек, гепатит, эпидемикалық паротит) және т.б.
2 типті қант диабеті ауруын дамытатын негізгі факторлар: семіздік пен тұқым қуалаушылыққа бейімділік болып табылады. Семіздік ауруының I типі болса қант диабетінің дамуы 2 есе, 2 типі болса 5 есе, 3 типң болса 10 есе артады. Аурудың дамуына байланысты абдоминалдық семіздік түрі дамиды. (іш аймағында май бөліну кезі.)
Тұқым қуалаушылыққа бейімділік. Ата-аналар мен жақын туыстарының қант диабеті болған кезде аурудың даму қаупі 2-6 есе артады. Инсулинге тәуелді диабет бірте-бірте дамиды және симптомдардың қалыпты ауырлық дәрежесі сипатталады.
Аурудың басқа да себептері:
— Ұйқы безінің аурулары (панкреатит, ісік, резекция және т.б.);
— Гормоналды аурулар (Иценко-Кушинг синдромы, акромегалия, диффузды токсикалық склер, феохромоцитома);
— Дәрілік немесе химиялық заттарға әсер ету;
— Инсулин рецепторларының өзгеруі;
— Кейбір генетикалық синдромдар және т.б.
— Жүкті әйелдер дұрыс тамақтанбаудан пайда болуы мүмкін.
Аурудың белгілері
Қант диабетінің белгілері:
— шөл (ауру адам тәулігіне 3-5 литр су ішуі мүмкін);
— несептің шығуы (күндіз де, түнде де);
— ауыз құрғақтануы;
— жалпы және бұлшықет әлсіздігі;
— тәбеттің ұлғаюы;
— терінің қышуы (әсіресе әйелдердің жыныстық аймағында);
— ұйқышылдық;
— шаршаудың жоғарылауы;
— нашар жараның жазылуы;
Емдеу жолдары
Қант диабетімен ауыратын науқастар міндетті түрде эндокринолог дәрігерге жолығуы керек. Қант диабеті бар адамдар үшін жаттығулар өте пайдалы. Салмақ жоғалтудың терапиялық рөлі және семіздікпен ауыратын науқастарда жақсы көмектеседі. Қант диабетін емдеу өмір бойы жүреді. Өзін-өзі бақылау және дәрігердің ұсынымдарын нақты қадағалау аурудың асқынуын болдырмауға немесе айтарлықтай бәсеңдетуге көмектеседі.