Трамвай туралы ақпарат
Трамвай — бұл белгілі бір маршруттар бойынша жолаушыларды тасымалдауға арналған (теміржол түрі негізінен) қалалық көлік. Бұл өнертабыс жолаушылар көлігінің ең көне түрі болып саналады. Ол алғаш рет XIX ғасырдың бірінші жартысында ат тарту кезінде пайда болған. Өнертабыстың атауы ағылшын тілінен tram(вагон) және way (жол) шыққан.
Паровоздар ұзақ уақыт бойы Еуропа мен Солтүстік Американың басты тасымал құралының бірі болды. Сол уақытта теміржолды қолдана отырып, қалада жаңа бу түріндегі жүретін көлік түрлері пайда бола бастады. Балтимор қаласында алғашқы рет ат трамвай 1828 жылы пайда болды. Бастапқыда ат рельстері жер бетінен 15 сантиметр биіктікте орналасты. 1852 жылы А. Луба рельстерді жол жиегіне «енетін» жүйені жасап шығарды. Ол ойлап тапқан рельстерде доңғалақ фланецтері ойық болды. А.Луба ойлап тапқан рельстер бүгінде қолданылады. Санкт-Петербургте алғашқы ат теміржолы 1860 жылы салынды. (Жетекшісі — инженер Доманович). Сол кезде жаңа көлік түрінің жылдамдығы сағатына 8 шақырымға жетті. Көптеген өнертапқыштар жылқыны қандай да бір механизммен алмастыруға тырысты.
Пайда болу тарихы
Бір уақытта дерлік, бір-біріне тәуелсіз, әлемнің әр бұрышындағы екі ғалым электрлік трамвайды ойлап тапты. Олар: американдық өнертапқыш Л.Дафт және неміс өнертапқышы Вернер фон Сименс. 1838 жылы электр көлігі туралы теориялық мәліметтерді Д.А.Лочинов, В.Н.Чикалев, Б.С. Якоби, П.Н.Яблочков сынды танымал ғалымдар ойлап тапты. Алғашқы нақты тәжірибе жүргізіп,сынақтан өткізген неміс өнертапқышы Вернер фон Сименс болды. Сименс 1881 жылы Лихтерфель қаласының маңын Берлинмен қосты. Ұзындығы 2,5 км болатын алғашқы электр трамвай желісін орнатты. Трамвай жылдамдығы 20 км/сағ, қозғалтқыш қуаты 5 кВт, кернеуі — 180 вольт еді.
Англияда алғашқы трамвай 1885 жылдан бастап жүре бастады. Америка Құрама Штаттарында электр трамвай 08.10.1885 жылы пайда болды және оны Лео Дафт ойлап тапты. Оның желіде үшінші рельсті пайдалану туралы ұсынысы қар, жаңбыр және басқа да қолайсыз ауа райы кезінде жиі қысқа тұйықталуға ықпал етті. Бірақ 120 вольттық кернеу жануарларға ғана емес, адамдарға да қауіпті болды. 1886 жылы үшінші рельстің орнына Дафт екі сымды байланыс желісін қолданды. Өнертапқыш ұсынған жүйе өте жақсы жұмыс істей бастады. Трамвай жолы 1896 жылдан бастап Ресейдің он ірі қаласында, оның ішінде 1899 жылы Мәскеуде трамвай желілері іске қосылды. 1907 жылы қыркүйекте Санкт-Петербургте трамвай желісі пайда болды.
Вернер фон Сименс
Қызықты деректер
20 ғасырдың 40-жылдарының ортасынан бастап, автомобильдердің кең таралуына байланысты трамвайлар орталық көшелерден біртіндеп шығарыла бастады. Көлікпен бірге мұнда кептелістер, шу мен дым пайда болды. ХХ ғасырдың 70-ші жылдарында трамвайлар ірі қалалардың көшелеріне орала бастады. Бұл көбінесе олардың техникалық жақсаруына, сондай-ақ бірқатар экологиялық себептерге байланысты болды.