Джон фон Нейман балалық шағы
Джон фон Нейман Венгрия астанасы Будапештте 1903 жылы 28 желтоқсанда дүниеге келді. Ата-анасы Макс Нейман мен Маргарет Канн ауқатты отбасыларының бірі болды. Отбасындағы үш баланың ең үлкені еді. Нейман өте ерте жас кезінде сандар мен математикалық логиканың табиғатына қызығушылық танытты. Нейманның қызығушылығын тудырған математика ғана емес. Ол сондай-ақ тарих пәнін ұнатты. 8 жасында әлем тарихының байланысты 40 томдық кітапты оқыған. Бұл Нейманның ғылымның логикалық және әлеуметтік салаларында бірдей жақсы екенін көрсетті.
1914 жылы он жасында Нейман Лютерандық гимназияға түсті. Ол кезде сол мектеп Будапешттегі алғашқы үштіктің бірі болды. Ол өзінің алғашқы жұмысын 1922 жылы неміс математикалық қоғамының журналында жариялады. Жұмыстың тақырыбы “белгілі бір минималды көпмүшелердің нөлдері” туралы болды.
Оқу кезеңі
Нейман химия мен инженерияға үлкен қызығушылық танытпаса да, әкесі оны инженерлік оқуға түсуді талап етті. Нейман Будапешттегі Петер Пазман католиктік университетінде оқып, математикадан докторлық дәрежесін алды. Сонымен қатар Цюрихтегі Швейцария Техникалық мектебінде химиялық машина жасаудың негізгі курсын аяқтады. Докторлық диссертациялық жұмысында Нейман Кантор ұсынған жиынтық теориясының постулаттарымен айналысты. Химиялық инженерияның базалық курсының соңында және математика бойынша докторантурасында жақсы баға алды. Сол кезде тек жиырма екі жаста еді.
Ғылым жолы
1926 жылы Нейман Германиядағы Геттинген университетіне кванттық механикамен айналыса бастады. Ол өзінің жұмысында түпнұсқалы толық және логикалық тұжырымдамаларды ұсынды. Сол 1926 жылы кванттық механиканың теориясы мен тәртібін белгілеу мақсатында жұмыс істеді. Нейман толқын және матрицалық механикадағы ұқсас функцияларды табуға тырысты. Сондай-ақ, ол Гилберттің абстрактілі кеңістігінің ережелері бойынша жұмыс істеді. Кванттық теория бойынша математикалық құрылымды жасады.
Нейман Лос-Аламос («Maнхэттік проект») үкіметтік жобаларының біріне қатысып, онда жарылғыш линзаның схемасын және жұмыс прототипін жасауға тырысты. Осы жұмыстар кезінде пайдаланған математикалық модельдеу қазіргі заманғы компьютерлердің дамуына ықпал етті. Осы модельдермен қатар, ол компьютерді құруға тартылған жобаны қаржыландырды. Сондай-ақ компьютерлік архитектураны дамытуға қатысты. Кванттық логика, сызықтық бағдарламалау, ойындар теориясы, математикалық статистика ғылымдарына үлкен үлес қосты.
Джон фон Нейман жеке өмірі
1929 жылдың аяғында Нейманға Принстон университетінде оқытушылық лауазымы ұсынылды. Сонымен қатар ол бала кезіндегі досы Мариэтта Кевешиге үйленді. 1935 жылы Марина деп аталатын қызы дүниеге келді. Джон 1936 жылы ажырасып кетті. Нейман Еуропадан біраз уақыт жүріп, содан кейін Америка Құрама Штаттарына оралды. Будапешттегі сапары кезінде ол Клара Дэнмен кездесіп, 1938 жылы үйленді.
Джон фон Нейман оба (рак) ауруына шалдығып қалады. Бірақ оған қарамастан, ол өз құрметіне ұйымдастырылған марапаттау рәсімдеріне қатысып отырды. Ауру асқындаған кезінде отбасымен және достарымен тығыз байланыста болды. Джон Вон Нейман 1957 жылғы 8 ақпанда қайтыс болды.