Эдвард Мунк балалық шағы
Эдвард Мунк 1863 жылы 12 желтоқсанда Норвегия мемлекетінің Лётен қаласында дүниеге келді. Әкесі Кристиан Мунк әскери дәрігер,ал анасы Лаура Катрина Бьёльстад үй шаруашылығымен айналысқан. Эдвардтың әпкесі Юханна София мен екі қарындасы Игнер мен Лаура, сондай-ақ інісі Андреас болған. Болашақ суретшінің балалық шағы әрдайым көшу-қонуда болды. Себебі әкесінің мамандығына байланысты көшіп жүруге және ішінара арзан үйлерде тұруға мәжбүр болды.
Отбасы нашар өмір сүргенімен, шығармашылық туыстарының арқасында балаға өнерге деген қызығушылық болды. (Мәселен, суретші Якоб Мунк алыс туысы). Эдвард 5 жасқа толғанда анасы туберкулезден қайтыс болады. Отбасындағы жағдайды анасының қарындасы Карен басқарады.
1877 жылы Эдвардтың әпкесі София туберкулезден қайтыс болады. Өкінішке орай, қайғылы оқиғалар жас жігіттің сенімінің бұзылуына себеп болды. Қайтыс болған әпкесіне байланысты кейінірек «Ауру бала» және «Көктем» суреттерінде көрініс тапты. София қайтыс болғаннан кейін, Эдвардтың басқа қарындасы Лаура жиі уайымдап, истерикаға шалдықты. Ешкіммен сөйлеспейді және басқа күндерде тыныш отырды. Лаураға шизофрения диагнозы қойылды.
Оқу жылдары
Кристиан баласының инженер болғанын қалады. Сондықтан 1879 жылы 16 жасында Эдвард техникалық колледжге түсті. Физика, химия және математика пәндерін жақсы оқыды. Бірақ оған қарамастан, бір жыл өткен соң жас жігіт оқуды тастап, суретші болу шешімін қабылдады. Әкесінің қарсылықтарына қарамастан, 1881 жылы жас суретші Ослодағы Корольдік сурет мектебіне түсті.
1883 жылы Эдвард Мунктың атауы алғаш рет норвегиялық қоғамда естілді. Шығармашылық дебют ретінде Экспрессионист «Бас этюдін» ұсынды. Осыдан бастап ұлы суретшінің қалыптасуы басталды.
Өнер жолы
Кейінгі жылдары Мунк бірнеше рет көрмелерге қатысқан, бірақ оның жұмысы басқа суретшілердің қатарында байқалмай қалды. 1886 жылы Эдвард «Ауру бала» картинасын таныстырып, теріс пікірлерге ие болды. Оған қарамастан Мунк өз көрінісін керемет шеберлік деп санады. 11 жасар Бетти Нильсен онының сәнгері болды. Бір күні ол Эдвардтың әкесіне көмек сұрауға келген еді. Сол кезде суретші қыздын үлгісін ұнатқандықтан, оған сәнгер болуды ұсынды. Бір жылдан кейін, 1889 жылы ол қайтадан «Көктем» көрінісінде әпкесін бейнеледі. Бұл шығармадан кейін импрессионист ретінде қалыптаса бастады.
1889 жылдың соңында Эдвард Мунк Парижге оқуға баруға шешім қабылдады. Біраз уақыттан кейін оның әкесі қайтыс болғаны туралы хабар келді. Суретші күйзеліп, достарымен байланысын үзді. Бұл оқиға экспрессионистің жұмысына қатты әсер етті. Әкесін еске алу үшін Эдвард «Сан -Клу түні» кескіндемесін салған.
Отанына қайтып оралған суретші бірқатар туындыларды іске асыру үшін жұмысқа кірісті. “Өмір фризі:махаббат, өмір және өлім туралы өлең” атты туындысын шарыққа шығарды. Онда Мунк адамның қалыптасу кезеңдерін туудан өлімге дейін көрсетуді мақсат етті. Циклда негізгі жұмыс түрлері бар: «Мадонна», «Айқай», «Өмір биі», «Ашық», «Сүйіспеншіліктің туылуы», «Көктемнің және сүйіспеншіліктің төмендеуі», «Өмір қорқынышы» және «Өлім» және т.б. төрт топқа бөлінген 22 сурет.
1881 жылы «Өмір сүру фризасына» «Меланхолия» кескіндемесі қосылды. Сыншылар оны ынта-жігермен қабылдамады. Цикл толықтай бірінші рет 1902 жылы көрсетілді.
Ең танымал шығармасы
Эдвард Мунк шығармаларындағы ең танымалы — «Айғай». Оның кескіндемесінде адамға ұқсас қызғылт-қызыл реңктермен бейнеленген тіршілік иесі көрсетілген. Мунк Күнделігінде:
«Мен екі достыммен демалып жүргенде, күн батқан уақытта, кенеттен аспан қызарып кетті, тоқтадым, қорқып қалдым, қоршауға сүйендім, — қанды қызыл фьорд пен қаладан қанға жалынған бейнесін қарадым. Достарым ары қарай жүре берді,ал мен тұрдым, , шексіз табиғат құдыретіне қатты қорқтым және сезіндім ».
1892 жылы суретші айғайға ұқсас «Үмітсіздік» кескіндемесіне салды. 1893 жылы “Айғай” кескіндемесі Ослодағы Ұлттық мұражайда сақталған. 1894 жылы екі туынды «Балбырау» және «Қыз және өлім» пайда болды. «Қыз және өлім» туындысында сұлулық өлімнің ең жақын досы ретінде көрсетілді.Мунк әртүрлі жанрдағы картиналарды салды: портрет, ландшафт, натюрморт.
Эдвард Мунк жеке өмірі
Эдвард Мунк ешқашан үйленбеген және балалары болмаған. Бірақ оның үш арақатынасы болған екен. Суретшінің денсаулығы нашар болды. Бірақ 1918 жылы ол миллиондаған адамдарды өлтірген «Испанка» ауруын жеңіп шықты. 1930 жылы ол оң көздің шұғылалы денесіне қан кетуіне байланысты соқыр болды, бірақ сурет салудан бас тартқан жоқ. 1944 жылы 23 қаңтарда суретші қайтыс болды. Оның өлген суреті Ослодағы Мунк музейінде сақталған.