Фридрих Ницше неміс халқының ұлы философы

Фридрих Ницше неміс халқының ұлы философы

Фридрих Ницше балалық шағы

Фридрих Ницше 1844 жылы 15 қазанда Лейпциг маңында орналасқан Рёккен ауылында дүниеге келген. Оның әкесі Карл Людвиг Ницше, сондай-ақ оның арғы ата-бабасы лютерандық дінін ұстанған. Ницшенің қарындасы Елизавета мен бауыры Людвиг Джозеф болды. Бірақ інісі  1849 жылы қайтыс болады.

Кіші ұлы Карл Людвиг Ницше туылғаннан көп ұзамай әкесі қайтыс болды. Фридрихті анасы тәрбиелеп өсіреді. 1858 жылы жасөспірім беделді «Пфорта» гимназиясына оқуға барады. Гимназияда оқыған кезінде Ницше көптеген  ежелгі мәтіндерді оқып-үйренді. Сонымен қоса музыкаға қатты қызықты. Байрон, Шиллер, Гельдерлиннің туындыларымен, Вагнердің шығармаларымен танысты.

https://24smi.org/

Оқу жылдары

1862 жылы Ницше Бонн университетінде филология мен теологияны мамандығы бойынша оқиды. Студенттік өмір тез арада жас жігітті жалықтырып жібереді. Оның прогрессивті дүниетанымымен ешкім түсінуге тырыспады. Сондықтан жақын арада Фридрих Лейпциг университетіне ауысады. Бірде қала арқылы жүріп, ол кездейсоқ ескі кітаптардың дүкеніне кіріп, Артур Шопенгауэрдің «Бейбітшілік және ерік» деген шығармасын сатып алды. Кітап Ницшеге  философ ретінде дамуыны әсер етті.

Фридрихтің Лейпциг университетіндегі филология факультетінде оқуы тамаша болды. Ницшені 24 жасында классикалық филологияны Базель университетінде профессор ретінде оқытуға шақырылды. Бұл еуропалық жоғары білім беру жүйесінде алғаш рет жас ғалымның профессор мәртебесін алуы болған. Дегенмен, Ницше өзінің оқудан көп рахат алмады. Бірақ ол профессорлық мансабын құруға бас тартпады. Алайда, философ мұғалім сияқты ұзаққа созылмады. Осы лауазымнан бастап, ол Пруссия азаматтығынан бас тартуға шешім қабылдады (Базель университеті Швейцарияда орналасқан). Сондықтан 1870 жылы өткен Франко-Пруссия соғысында Ницше соғысқа қатысудан бас тартты. 

Фридрих Ницше жас кезі
https://24smi.org/

Фридрих Ницше бала кезінен берік денсаулыққа ие болмады. Сонымен, он сегіз жасында ол ұйқысыздық пен мигреннен зардап шекті. Отыз жасқа толғанда, ол соқыр бола бастады және асқазаны ауыра бастады. Ол 1879 жылы Базельде жұмысын аяқтады. Содан кейін ол зейнетақы алып кітап жаза бастады.

Философия

Фридрих Ницшенің алғашқы кітабы 1872 жылы жарық көрді. Оның аты  «Музыка рухының қайғылы туылуы» деп аталды. Бұған дейін философ жариялау үшін бірқатар ғылыми мақалаларды жіберген. Бірақ толық кітап ретінде шығармаған. Оның алғашқы маңызды жұмысы 25 бөлімнен тұрады.

Философтың ең танымал шығармасы  «Заратуштра солай айтқан» болды. Оның философиялық деңгейі өте жоғары және көптеген идеяларды қамтиды.Оның  негізгі идеяларын Фридрих Ницше 19-шы ғасырдың аяғында Римге барғанда жазған. Онда ол жазушы, жалпы тәжірибеші және философы Лу Саломемен кездесті. Ницше оның жаңа көзқарасына және оның ақыл-ойының икемділігіне таң қалды. Ницше тіпті Луге некеге ұсыныс жасаған. Бірақ Лу Саломе  достық қатынаста тұруды жөн көрді.

Көп ұзамай Ницше мен Саломе жанжалдасып, ешқашан  хабар алмаспады. Осыдан кейін Фридрих «Заратуштра солай айтқан» деген жұмыстың бірінші бөлігін  «мінсіз достық» туралы идеясының әсерін жазған. Жұмыстың екінші және үшінші бөліктерінде 1884 жылы, ал төртінші 1885 жылы басып шығарылған. Кітаптың 40-қа жуық түрі шығарылды.

Фридрих Ницше философиясы
https://24smi.org/

Философтың барлық дерлік шығармалары өзінің теориясының негізгі ұғымы ретінде билікке деген ерік-жігердің моральдық сипатынан өтеді. Ницшенің айтуынша, билік табиғаттың басты себебі, өмір сүрудің іргелі принципі, сондай-ақ өмір сүру әдісі. Осыған байланысты Фридрих мақсатты орнату арқылы билікке деген ерік берді. Оның айтуынша, мақсатты таңдап, оған бару қазірдің өзінде толыққанды билік деп аталуы мүмкін.

Фридрих Ницше дін мен өлім мәселелеріне қызығушылық танытты. «Құдай өлген» — деген оның танымал постулаттары. Бұл мәлімдеме философты нигилизмнің ұлғаюы ретінде түсіндірді. Бұл өмірдің үрдістерінің асып түсетін негіздерінің құнсыздануының нәтижесі болды. Ғалым христиандықты «шынайы өмірден бөлек, тек о дүние үшін керек» деп   сынға алды. Автор осы тақырыпты «Антихрист» кітабына арнады. Христиандықтың қарғысы. Фридрих Ницше алғаш рет 1876 жылы жарық көрген «Адамдық,не деген адамдық» кітабында өзінің нигилисттік ұстанымын білдірді.

Maggs Bros. Ltd

Фридрих Ницше жеке өмірі

Философты жиі жақын адамдары мен жұртшылық тарапынан дұрыс түсінбеді. Оның идеологиясы 1880-ші жылдардың аяғында ғана таныла бастады және 20 ғасырдың басында оның еңбектері әлемнің көптеген тілдеріне аударылды. 1889 жылы Фридрих Ницшенің шығармашылық жұмысы ақыл-ойдың нашарлауына байланысты тоқтатылды. Философ ешқашан үйленбеген. Оның алғашқы және соңғы махаббаты Лу Саломе болды.

Жазушы өмірінің соңғы айларын Базельдегі психикалық ауруханада өткізді. Біраз уақыттан кейін қарт анасы өзінің үйіне апарып тастады. Бірақ анасы көп ұзамай қайтыс болды. Сол себепті философ апоплексия инсультына ие болды. Ницше 1900 жылы 25 тамызда қайтыс болды.