Николай Коперник ұлы физик,математик және астроном

Николай Коперник ұлы физик,математик және астроном

Николай Коперник  танымал поляк астрономы, математигі, теолог және дәрігері. Ғалым көптеген ғылымдарды зерттеген. Ежелгі гректердің теориясын жоққа шығарған. Жерді Күн айналды екенін дәлелдеген. Әлем тәртібінің жаңа гелиоцентристік теориясын жасап және негіздеген.

Николай Коперник балалық шағы

Николай Коперник   Барбара Ваттенцоде мен Краков саудагері Николай Коперниктің төртінші баласы болды. Ғалым 1473 жылғы 19 ақпанда Пруссияның Торне қаласында дүниеге келді. Бүгінде қала Торун деп аталады және қазіргі заманғы Польша аумағында орналасқан. Николайдың екі  әпкесі және ағасы болған. Үлкен ағасы Эндрю Николайдың сенімді досы әрі серіктесі болды. Олар бірге Еуропаның жартысын аралап, үздік университеттерде оқыды.

Коперник  әкесі тірі болғанша, таршылық көрген жоқ.Николай тоғыз жаста болған кезде Еуропада он мыңдаған адамның өмірін қиған «чума» эпидемиясы пайда болды. Коперниктің ағасы сол қорқынышты аурудың құрбаны болды. Ал бірнеше жылдан кейін 1489 жылы анасы да қайтыс болды. Отбасы жетім қалды.Анасының ағасы  Лукаш Ватценроде жергілікті епархияның каноны Николайға көмектесті.

Николай Коперник балалық шағы
https://24smi.org

Сол уақытта білімі бар Лукаш Краков Ягелеллон университетінің магистр дәрежесін алды. Сонымен қатар Болонья университетінің канондық құқықтану бойынша докторлық дәрежесін алды. Кейінірек епископтың лауазымын иеленді. Лукаш қайтыс болған әпкесінің балаларына қамқорлық жасап, Николай мен Анджиді тәрбиелеуге тырысты.

Николай 1491 жылы жергілікті мектепті бітіргеннен кейін,  Ягелевон университетінің өнер факультетіне түседі. Бұл оқиға ғалымның  философиядағы келешектегі ұлы жаңалықтардың жолындағы бірінші жол болып табылады. 

Ғылым жолы

1486 жылы Краков университетінің бітіргеннен кейін, Коперник бауырларымен Италияға  саяхатқа шықты. 1487 жылы Анджи және Николай сырттай жалақы беру және үш жылдық оқу демалысы үшін канондар лауазымына сырттай қабылданды. Ағайындылар Болонья университетіне Заң факультетінде оқиды. Онда шіркеудің канон заңын зерттеді. Болоньяда Николай астрономия пәнінің мұғалімі Доменико Мария Новарамен кездеседі.

1497 жылы Новарамен бірге болашақ ғалым  алғашқы астрономиялық байқауын өткізді. Нәтижесінде ай мен квадратта айға дейінгі қашықтықты, жаңа ай мен толық айды қорытындылады. Бұл байқау Коперникке алғаш рет Птолемейдің теориясы туралы шындыққа күмән келтірді. Птолемей айтуынша  барлық аспан денелері Жер айналасында айналады.

https://24smi.org

Болоньяда үш жыл оқыған соң, Польшаға біраз уақытқа оралады. Фрауенбург қаласындағы қызмет орнында Коперник оқуды жалғастыруды және тағы бірнеше жылын жұмыс істеуін өтінді. Кейбір мәліметтерге сәйкес, Николай осы кезеңде Римде өмір сүрді. Математика бойынша жоғары қоғамның беделді тұлғаларына дәріс оқыды. Ал Рим Папасы Александр В. Борджияға астрономия заңдарына меңгеруге көмектесті.

1502 жылы Коперник бауырларымен бірге Падуяға келді. Падуи университетінде Николай медицинада іргелі білім мен практикалық тәжірибе жинады. Ал Ферраро университетінде теология бойынша докторлық диссертацияны алды. 1506 жылы мұндай ауқымды білім нәтижесінде Коперник үйіне толығымен жан-жақты сауатты   болып оралды.

Николай Коперник жұмыс үстінде
https://24smi.org

Гелиоцентрлік жүйе

Николай Коперник Птолемейдік әлемдік жүйесіне алғашқы болып күмән келтірген ғалым болды. Сол жүйе бойынша Күн және басқада планеталар Жердің айналасында айналады деген. Қарапайым астрономиялық аспаптарды қолданды. Сол арқылы  ғалым гелиоцентрлік күн жүйесін туралы теориясын шығарып, дәлелдеді.

Коперник өмірінің соңына дейін Жерден көрінетін алыс жұлдыздар мен шырақтар ерекше салаға бекітілген деп есептеді. Бұл дұрыс емес түсінік уақыттың техникалық жабдықталуының жетіспеушілігінен туындады. Өйткені Еуропада сол кезде қарапайым телескоп жоқ еді. Кейінірек ежелгі грек астрономдарының пікірі мен Коперник теориясының кейбір мәліметтерін кейіннен Иоганн Кеплер дұрыстаған.

Николай Коперник гелиоцентрлік жүйе
Spacegid.com

Ғалымның бүкіл өмірінің негізгі  отыз жылдық жұмысы 1543 жылы өзінің сүйікті студенті  Ретикустың қатысуымен шығарылды. Рим Папасы Павел III арналған жұмыс алты бөлікке бөлінді. Бірінші бөлім Жер мен бүкіл әлемнің сферасы туралы, екіншісі сфералық астрономия негіздері туралы. Кітаптың үшінші бөлімі теңдеулердің табиғатына, төртінші айға, бесінші планетаға, алтыншы кеңістіктің ену себептерінің байланысы болды.

Николай Коперник жеке өмірі

1506 жылдан бастап 1512 жылға дейін  Фромбрктегі канон ретінде қызмет атқарды. Сосын епископтың кеңесшісі, ал кейінірек епархияның канцлері болды. Епископ Люк қайтыс болғаннан кейін, Николай Френбургке көшіп, жергілікті кеңестің канонына айналды. 1516 жылы Коперник Вармян епархиясының канцлері лауазымын алды және төрт жыл Ольштын қаласына көшті. Бұл жерде ғалым Пруссияға «Тевтони ордені» рыцарларымен соғыс жүргізді. 

1521 жылы Коперник Фромберге қайтып кетті. Медицинада жұмыс істеді және білікті емші ретінде белгілі болды. Кейбір мәліметтерге сүйенсек, Николай Коперник ауруларды жеңілдетті және көптеген пациенттердің өмірін аман алып қалған. 1542 жылы Виттенбергте Коперниктің  «үшбұрыштың жақтарындағы бұрыштардың жазық және сфералық түрлері» атты кітабы шықты. Негізгі жұмыс Нюрнбергте бір жылдан кейін жарық көрді. Оқушылар мен достары «Кеңістіктегі шарлардың айналуы туралы» кітабының бірінші басылымын әкелгенде кезде ғалым ауырып отырған. Ұлы ғалым және математик 1543 жылы 24 мамырда  өз үйінде, Онборкте қайтыс болды.