Жан-Поль Сартр балалық шағы
Жан-Поль Сартр (Шарль Эмар) 1905 жылы маусым айының 21 күні Париж қаласында дүниеге келді. Отбасы ауқатты буржуаздық топтан еді. Бірақ кішкентай Жан-Поль әкесінен ерте айырылды. Себебі әкесі Жан-Батист теңіз флотының офицері болды. Жан-Баптист бір жыл және 3 айдан кейін сары безгек ауруынан қайтыс болды.
Анн-Мари анасы баланы өзі жалғыз асырады. Біраз уақыттан кейін балада қыли көзділік пайда болды. 12 жасынан бастап бала нарцисс және эгоцентрист болып өседі. Кейін философ және эссеист алғашқы шығармаларында «мағынасыз және мақсатсыз туралы» көп жазды. Анасы экзистенциализмнің жарқын өкілдер отбасынан шыққан. Шарль Швейцер — Сартрдың атасы — неміс филологы, француз лингвистикалық университетті құрған профессор. Нағашы ағасы Альберт Швейцер — Нобель сыйлығының лауреаты, теолог және гуманист. Жан-Поль Сартр Медоне (Сеиннің оңтүстік жағалауында) атасының үйінде өсті.
Әдебиет және философия
Жан-Поль Сартрдың өмірбаянында алғашқы маңызды жұмыстар 1930-шы жылдардың соңында пайда болды. Алғашқы романы “жиркеніш” Гавр қаласында жазылған. 1938 жылы жарияланған бұл роман өмірдің иррационалдығы туралы, абсурдтық, хаос және үмітсіздік туралы айтады. Романның кейіпкері шығармашылықтың бар екенін сезінеді.
Жан-Поль Сартр келесі жылдары жаңа әңгімесін ұсынды. «Қабырға» атты 5 новелласы еді. Екінші дүниежүзілік соғыс кезінде жазушы соқырлыққа байланысты метеорологиялық корпусқа жіберілді. Франция елін басып алғаннан кейін, жазушы алты ай бойы әскери концлагерде болды. Бірақ 1941 жылы босатылды. 1943 жылы «Шыбындар» атты пьесасы жарыққа шықты. Шығармада француз экзистенциалисті ежелгі грек аңыздарын пайдаланды.
1943 жылы Жан-Поль Сартр “Шыбындар” пьесасының екінші бөлімі «Жабық есіктердің артында» және «Болмыс және ештеңе» жарыққа шықты. Жан-Поль Сартрдың идеялары соншалықты танымалды. Жас экзистенциалисттер үшін Сартрдың «адам әрқашан ерікті деп есептеледі» деген сөзі ұранға айналды. 1946 жылы Жан-Поль Сартр оқырмандарға «Адамгершілігі бар жөзекші» атты біртұтас пьесасын ұсынды. 7 жыл өткеннен кейін Studio Artas Films Луи де Фюнес ойнаған фильм түсірді.
Жан-Поль Сартр жеке өмірі
Студенттік кезінде Жан-Поль Симона де Бовуармен кездесті. Сартр және Бовуар әдеттен тыс жұпқа айналды. Себебі философ бірнеше рет және Симонаға ашық түрде басқа әйелмен жүрді. Ал Симонада бірнеше рет басқа ер адамдармен қарым-қатынаста болған. Оған қарамастан отбасы жағдайы жақсы болды. Сартр мен Бовуар кез келген уақытта кездесіп немесе қалаған кезінде кете беретін.
1960 жылдары Сартр адам құқықтары, бостандық үшін күреседі. 1964 жылы философ Нобель сыйлығын алды. Бірақ жазушы сыйлықтан бас тартты. Жазушы 1980 жылдың сәуір айының 15-інде өкпе ісінуден қайтыс болды.