Галилео Галилей балалық шағы
Галилео Галилей Ренесанс заманының ұлы ойшылы, механиканың негізін қалаушы, физик және астроном, Коперниктің идеясын жалғастырушы. Болашақ ғалым 1564 жылы 15 ақпанда Италияның Пиза қаласында дүниеге келген. Кішкентай аристократтардың отбасыларына жататын әкесі Винченцо Галилео лютте(музыкалық аспап) ойнап, музыкалық теория туралы тракттар жазды. Винченцо флоренциялық камерата қоғамының бір бөлігі болды. Оның мүшелері ежелгі грек трагедиясын қалпына келтіруге ұмтылды. Музыканттар, ақындар мен әншілердің жұмыстарының нәтижесі XVI-XVII ғасырларда опера белгілі болды. Олардың арқасында опера жаңа жанрлар туындай бастады.
Анасы Джулия Амманнати үй шаруашылығын ұстап, төрт баланы тәрбиеледі. Ең үлкен баласы Галилео,сосын Вирджиния, Ливия және Микеланджело болды. Кішкентай ұлы әкесінің ізімен жүрді, кейінірек композиторлық өнерімен танымал болды. Галилео 8 жасында болған кезде, отбасы Флоренция қаласының Тосканы астанасына көшіп келді. Мұнда Мэдичи әулеті суретшілер, музыканттар, ақындар мен ғалымдардың қамқорлығымен танымал болды. Ерте жасында Галилео бенедикт ғибадатханасындағы Валломброза мектепке жіберілді. Бала сурет салу, тіл үйрену және жаратылыстану ғылымдарын меңгеруге мүмкіндігін алды.
Оқу кезеңі
17 жасында Галилео Галилей Пизаға медицина мамандығы бойынша оқуға түседі. Боз бала негізгі пәндермен медициналық тәжірибеден басқа математика сабақтарына қызығушылық танытады. Жас Галилейдің дүниетанымына әсер еткен геометрия мен алгебралық формулалары болды. Үш жыл бойы жас жігіт университетте оқыған кезде ежелгі грек ойшылдары мен ғалымдарының жұмысын мұқият зерттеп оқыды. Коперниктің гелиоцентриалық теориясымен танысты.
Университетте үш жыл оқығаннан кейін, ата-анасынан білім алу үшін қаржының жетіспеуіне байланысты Флоренцияға оралуға мәжбүр болды. Университет басшылығы талантты жас жігітке жеңілдік бермеді. Курсты бітіріп, диплом алуға мүмкіндік бермеді. Бірақ Галилеоның сол кезде маркиз Гвидобальдо дель Монте атты қолдаушысы болды. Аристрокат жас жігітің өнертабыс салындағы жаңалықтарына таңғалатын. Көп ұзамай Аристрокат жас ғалымды Фердинанд | Медичимен таныстырады.
Университетегі жұмысы
Маркис дель Монте талантты ғалымға Болонья университетінде педагогикалық лауазымға ие болуына көмектесті. Галилео дәрістермен қатар, өзінің ғылыми қызметін атқарады. Ғалым механика және математика мәселелерімен айналысады. 1689 жылы ойшыл Пиза университетіне математика пәні мұғалімі ретінде қайтып оралады.1692 жылы 18 жасқа келгенде Венеция Республикасындағы Падуя қаласына көшіп кетеді.
Жергілікті университетте ғалым Аристотельдің идеяларын жоққа шығаратын «Қозғалыс» және «механика» атты кітабын жариялайды. Осы жылдар ішінде маңызды оқиғалардың бірі ғалым телескопты ойлап табады. Сол арқылы аспан денелерінің өмірін бақылауға мүмкіндік болды. Жасаған жаңа құралдың астроном «Жұлдыз жаңалығы» трактатында сипаттаған.
1610 жылы Флоренцияға оралып, Тоскандық князь Козимо Медичи II қамқорлығының арқасында «Күннің дақтары туралы хаттар» атты шығармасын шығарады. XVII ғасырдың басында инквизиция ауқымды жүріп жатты. Коперниктің ізбасарлары христиандықтың діни сеніміне қарсы деп инквизицияға қатарына қосылды.
1600 жылы Джордано Бруно өзінің көзқарасынан бас тартпағаны үшін өртеп жібереді. Сондықтан Галилео Галилей католиктерінің шығармалары арандатушылық деп саналды. Ғалым өзін үлгілі католик деп есептеп, оның шығармалары дінге ешқандай кедергісі жоқ деп санады. Ғалым Інжіл кітабын «адамдардын жанын емдеу үшін ғана арналған, бірақ ол ешқандай ғылыми кітап емес » деп айтқан.
Галилео Галилей философиясы
Галилейдің дүниетанымын басты постулаттары адамның субъективті қабылдауына қарамастан, әлемнің объективтілігін мойындау болып табылады. Әлемнің мәңгілік және шексіз екенін және әлемді құруда Құдайдың алғашқы бастамасы болғанын айтады. Ғарышта ешнәрсе бостан бос пайда болмайды. Белгілі заттар босқа жоғалмайды олар басқа материяға айналады деген.
Материалдық әлемнің негізі — бөлшектердің механикалық қозғалысы, оны зерттеу арқылы сіз Әлемнің заңдарын біле аласыз.
Сондықтан ғылыми қызмет әлемдегі тәжірибе мен сенсорлық білімге негізделуі керек. Галилеялық табиғат — бұл шындыққа және барлық нәрселердің түбегейлі принципіне жақындауға болатындығын түсіне отырып, философияның шын мәніндегі тақырыбы.
Галилео Галилей жаратылыстанудың екі әдісі бар екенін айтты.Олар экспериментальды және шегерілетін болатын. Бірінші әдісті қолданып, ғалым гипотезаны дәлелдеуге тырысты. Екіншісі тәжірибені бір-бірінен тәжірибе алмасуға, толық білімге қол жеткізуді ұсынды. Өз жұмысында ойшыл, ең алдымен, Архимедтің ілімдеріне сүйенді. Аристотельдің көзқарасын сынға алып, Галилео ежелгі философтың қолданған аналитикалық әдісін қабылдамады.
Ғалымның ғылыми жаңалықтары
1609 жылы ойлап тапқан телескоптың арқасында дөңес линзалар мен ашық көзілдірікті қолданып, Галилео аспан денелерін бақылауды бастады. Алғашқы аспаптың үш есе ұлғайып көрсетуі ғалымның эксперименттерін дәлелдеу үшін жеткіліксіз болды. Содан кейін астроном ғарыш объектілерін зерттеу үшін 32 есе ұлғайтатын телескопты жасайды.
Жаңа аспаптың көмегімен Галилео егжей-тегжейлі зерттеген алғашқы дене Ай болды. Ғалым ғаламшардың жер бетіндегі көптеген таулары мен кратерлерін тапты. Бірінші ашылым Жердің басқа аспан денелерінен физикалық қасиеттерде айырмашылығы жоқ екенін растады. Бұл Аристотельдің жер мен көктің табиғаты арасындағы айырмашылық туралы идеясын жоққа шығарды.
Астрономия саласындағы екінші маңызды ашу XX ғасырда көптеген ғарыштық фотосуреттермен расталған Юпитердің төрт спутнигін болды. Ол Коперниктің қарсыластарының дәлелдерін жоққа шығарады. Егер Ай Жерді айналса, онда жерде күнді айнала алады деген тұжырымдама болды. Галилео алғашқы телескоптардың кемшіліктеріне байланысты нақты Юпитер спутниктерін көрсете алмады. Юпитердің спутниктері 70 жылдан кейін Кассини астрономы ашып дәлелдеген.Юпитер туралы мақаланы Юпитер Күн жүйесіндегі ең алып ғаламшар осы жерден оқи аласыз.
Табиғаттағы физикалық процестің негізі Галилеоның механикалық қозғалысқа негізделген. Ғалым ғаламды қарапайым себептерден тұратын күрделі механизм ретінде қарастырды. Сондықтан механика Галилео ғылыми жұмыстарының іргетасы болды. Ғалым тікелей механика саласындағы көптеген жаңалықтарды жасады, сондай-ақ физикадағы болашақ жаңалықтардың бағыттарын анықтады.
Ғалым алғашқы заттың құлау (закон падения) заңын бекітті және оны эмпирикалық түрде растады. Сонымен қатар көлденең бетке бұрышта қозғалатын дененің ұшуының физикалық формуласын тапты. Жоғалған объектінің параболикалық қозғалысы артиллериялық кестелерді есептеу үшін маңызды болды. Галилео Галилей инерция заңын ашты. Ол механиканың негізгі аксиомасы болды. Тағы бір жаңалық классикалық механиканың салыстырмалық принципін негіздеуі. Сондай-ақ, маятниктін тербелу формуласын есептеп шықты.
Галилео ең басты денелердің құлау кезінде ауа кедергі болатынын білген. Егерде ауа болмаса онда барлық денелер массасына қарамай бірдей жылдамдықпен құлаушы еді деген. Галилео экспериментін 1971 жылы астронавт Дейв Скотт қайталады.Ол қолына балға мен қауырсынды алып белгілі бір уақытта жібергенде екеуі бір мезгілде түсті. Бұл ғалымның идеясын дәлелдеді.
Жеке өмірі
1616 жылдан кейін, Галилейдің ғылыми жаңалықтарын жариялауға қатаң тыйым салынды. Ғалым өз ойларын ашық айтпаған. Сондықтан Коперникті «еретик» деп жарияланғаннан кейін шыққан жалғыз кітабы 1623 жылғы «Пропан-саяхатшы» деп аталатын эссе болды. Ғалымды айыптау жиі қайталан берді.
1633 жылы қысқа мерзімді бас бостандығынан айыру нәтижесінде Галилео гелиоцентризм идеясынан мәжбүрмен бастартып, белгісіз қамауға алынды. Ғалымға шектеулі байланысқа болды. Оны Арцетри қаласындағы үй күзетінің астында орналасты. Галилео Тосканы вилласында өмірінің соңғы күндеріне өткізді. Ұлы ғалым 1642 жылдың 8 қаңтарында қайтыс болды.